Door Alina Grünky

Greiz/Potsdam - Ondanks de zomerhitte springt de Thüringer Fjodor Busik in een zwarte pufferjas uit de trein op het station van Greiz. Ongeveer 20 kinderen en jongeren staan al klaar om samen met de 23-jarige een TikTok-video op te nemen, waar later op het platform boven zal staan: "Ben ik nu cool in Greiz?" Het is een van de bijna 80 clips die Busik al in verschillende dorpen en steden in het oosten, vooral in Thüringen, heeft opgenomen. Daarmee wil hij Oost-Duitsland weer "op de kaart zetten", zoals hij zegt.

"Een paar TikTokers uit Oost-Duitsland hebben een paar maanden geleden deze trend gestart, dus 'Tuff im Osten'", vertelt Busik, die in Eisenach is opgegroeid en als pedagoog in een kindertehuis in Gera werkt.

"Tuff" komt van het Engelse "tough" (hard), betekent in de jongerentaal "krass" of "cool" en is genomineerd voor het Jongerenwoord van het Jaar 2025 door de uitgeverij Langenscheidt.

Uit de eerste video's blijkt een zekere zelfspot, de jongeren dansen bijvoorbeeld met een strakke gezichtsuitdrukking op een kindertrampoline. "Toen realiseerde ik me dat West-Duitsers de trend gebruiken om zich over Oost-Duitsland te laten lachen", zegt Busik. Dat maakte hem boos en verdrietig.

Daarom is hij in mei begonnen met het terugveroveren van de trend. "Ik rijd door steden en dorpen, film TikToks, laat de vibes, de mensen, de energie zien", zegt Busik. Zijn doel: elke stad en elk dorp in Thüringen, later ook in Saksen , Saksen-Anhalt en Brandenburg te verkennen.

"Ik wil hiermee Oost-Duitsland een zetje geven", zegt hij. Op TikTok heeft hij op het account fydoz.tts momenteel iets meer dan 20.000 abonnees, zijn video uit Bad Frankenhausen is bijvoorbeeld ongeveer 260.000 keer bekeken.

Daarmee verzet Busik zich tegen iets dat Nina Kolleck, professor in de theorie van socialisatie aan de Universiteit van Potsdam, beschouwt als een anti-Oost-Duitsland-trend. Ondertussen zijn veel van deze "Tuff im Osten"-video's miljoenen keren bekeken, gekommentarieerd en verwerkt, zegt Kolleck.

De jongeren filmen zichzelf bijvoorbeeld voor grijze huurmuren of brommers van het merk Simson.

"De esthetiek die hier wordt getoond, toont plattenbauwoningen, winkelwagens in de gang, verwaarloosde trappenhuizen, oude auto's, mensen met een sterk dialect", zegt de onderzoekster. Terwijl het westen in de openbare perceptie als norm geldt en het zuiden meestal romantisch wordt geromantiseerd, domineert in de perceptie van het oosten een esthetiek van gebrek: beton, triestheid, ruwheid.

Vaak komt in de clips en commentaren de eis naar voren dat de muur weer moet worden opgetrokken. Oost-Duitsers zijn "komisch", ze moeten worden weggehouden, staat erin.

Kolleck merkt op dat deze eis ook steeds vaker wordt gesteld door jongeren uit Oost-Duitsland - bijvoorbeeld als ze schrijven dat er een muur nodig is zodat Oost-Duitsland zijn eigen beleid kan voeren.

Het gaat dan meer om een soort zelfverzekering door afbakening, zegt de onderzoekster: "Veel jonge Oost-Duitsers reageren op het gevoel dat ze constant worden uitgelachen of niet serieus worden genomen."

Daarmee speelt de trend in het voordeel van rechtse verhalen die bewust werken met culturele tweedeling, analyseert Kolleck: "Ze gebruiken precies dit soort verhalen, dus het gevoel dat het oosten van buitenaf wordt uitgelachen of gewaardeerd, om politiek kapitaal te maken."

Ondanks dat de jongeren de Duitse deling en de Wende niet hebben meegemaakt, reproduceren velen met "Tuff im Osten" volgens Kolleck precies de verhalen die het sociale samenhang tussen oost en west al decennialang bemoeilijken.

Volgens de expert ontwikkelen zich sjablonen waarmee de jeugd in Oost-Duitsland algemeen wordt gelezen als arm, ruw, rechts, landelijk, dom, op een of andere manier anders. Dat is "zuivere stigmatisering".

Ook Busik kent hatelijke opmerkingen zoals: "Ik doneer vijf bakstenen voor de muur." Hij wil geen stigmatisering accepteren. "Toen ik op school zat, was ik in Duitsland altijd 'de buitenlander' en in Kazachstan, waar mijn ouders vandaan komen, altijd 'de nazi'", zegt hij.

Al als kind had hij door dat de oostelijke deelstaten geen goed aanzien hadden. "Ik was boos op de ouderen dat ze niets tegen deze haat tegen Oost-Duitsland deden. Daarom dacht ik dat ik dit nu in eigen hand moet nemen."

Met andere benaderingen zijn er ook meer mensen op sociale media die aandacht willen vestigen op het oosten. Zo zet de Saksische Tina Goldschmidt (schnappatmig) zich met haar dialect en Saksische humor in. Olivia Schneider (tumvlt) noemt zich de "Ost-influencer" en geeft een inkijk in haar leven in Oost-Duitsland, ze waardeert het en gaat in op structurele ongelijkheid.

Aanvankelijk dachten veel mensen dat Busik zich over Oost-Duitsland aan het vergapen was. "Toen hebben ze doorgekregen dat ik het serieus meende. Ik heb me ook in vlogs en live-videos intensiever met sommige plaatsen beziggehouden." Ook in zijn muziek onder de artiestennaam "Fydoz" is het oosten een constante.

Zijn volgers vragen in de reacties onder zijn video's wanneer hij naar hun stad komt. "Ze vinden het leuk dat ik niet zo politiek optreed", zegt de 23-jarige. Hij treedt niet op voor een bepaalde partij.

Busik geeft op het station in Greiz nog een paar handtekeningen op kassabonnen, schoenen en telefoonhoesjes. Een meisje zegt dat ze het cool vindt wat hij doet. De kinderen en jongeren staan bij de spoorwegovergang en zwaaien als de 23-jarige weer in de trein stapt om naar de volgende stad te gaan.